اگر بررسی میدانی از اقشار متوسط و فقیر جامعه امروز ایران صورت گیرد، بسیاری از آنها تمایلشان را به داشتن فرزند زیاد از دست داده‌اند و اگر هنوز هم تعداد فرزندآوری در میان آنها بیشتر از اقشار دیگر است، دلیلی جز فقر و کنترل‌نکردن برنامه‌های تنظیم خانواده ندارد.
روزنامه شرق: چهارشنبه ۲۵/۶/۹۴
معصومه اصغری: موضوع بچه‌دارشدن و ضرورت‌های آن همیشه جزء چالش‌های خانواده‌ها و جوانان بوده و در چند سال اخیر که میانگین فرزندآوری به حدود ١,٨ رسیده، نگرانی‌ها از روند رشد جمعیت افزایش یافته است. اگرچه سیاست‌های جدید جمعیتی در سال گذشته ابلاغ شد و پیش از آن هم برنامه‌ریزی‌هایی برای افزایش تمایل خانواده‌ها به فرزندآوری طراحی و اجرا شد اما هیچ‌کدام آن‌طور که باید این تمایل را زیاد نکرد. شواهدی وجود دارد که موضوع فرزندآوری و تعداد فرزندان همچنان یکی از چالش‌های مهم مردم است و باید در مورد دلایل آنها بررسی بیشتری صورت گیرد.
حجت‌الاسلام شهاب مرادی، چندروز پیش در یک پست اینستاگرامی خود عکسی از یک خانواده آلمانی منتشر کرده است که هفت فرزند قدو‌نیم‌قد دارند. طبق گفته شهاب مرادی، مادر این خانواده وزیر دفاع آلمان و همسرش مدرس و مهندس و تاجر تجهیزات پزشکی است. مرادی در ذیل این عکس در معرفی آنها گفته است: «این یک بهانه است برای بحث نسل‌آوری و جمعیت که بسیار مهم و حائزاهمیت است. موضوعی که از مهمترین مؤلفه‌های قدرت و مورد توجه جدی تمام قدرت‌ها و حتی کشورهای درحال‌توسعه است ولی ما هنوز به یک برداشت ملی و عمومی و یک فهم مشترک در موضوع جمعیت نرسیده‌ایم و فقط آقا در این بحث به‌تنهایی تلاش می‌کنند! لطفا واقع‌بینانه به اصل موضوع نگاه کنیم و توجه کنیم به نقاط قوت سبک زندگی کشورهای قدرتمند که حریف یا دشمن ما هستند. بی‌توجهی به رفتار حریف در هیچ مسابقه و جدالی خردمندانه نیست».
منتقدان و مخالفان و در مجموع مخاطبان این پست چالشی پرتعداد هستند و استدلال‌هایشان حول این موارد است: سرنوشتشان مثل ما دهه‌شصتی‌ها نباشد بهتر است/ بلاتکلیف که بالاخره بچه خوب است یا بد؛ تکلیف ما را روشن کنید/ تنهایی امروز ما در خانواده به خاطر این سیاست‌ها بود که حالا میگن غلط بوده/ ترس از تربیت بچه‌ها و اینکه در این جامعه پر از آسیب و بداخلاقی چطور آنها را رها کنیم!؟/ این چه مقایسه‌ای است، تسهیلات فرزندآوری در ایران را با آلمان هم مقایسه کنید/ بعد از دستور و اعلام نظر رهبری کدام ارگان‌ها به خانواده‌ها و جوانان کمک کردند!؟/ وقتی ممکن است گرسنه بمانند، چطور تعدادشان را زیاد کنیم؟/ مردم دیگر حوصله ندارند! پولدار و فقیر هم ندارد!
بسیاری از مخاطبان این پست اینستاگرامی، این نوع مقایسه را ساده‌انگاری دانسته و از اساس آن را اشتباه خوانده‌اند و معتقدند این مسئله را بیشتر از مشکلات و کمبودهای اقتصادی باید از منظر معضلات فرهنگی و تعامل پر از اشکال مردم با فرهنگ و فرهنگ با مردم دید. بسیاری از آنها معتقدند فرزند کم یا حتی بدون فرزند زندگی‌کردن یک نوع مد و فرهنگ در طبقات بالا شده که به مرور زمان مثل خیلی رفتارها و مسائل دیگر به طبقات پایین‌تر رسوخ کرده است و همه به این نتیجه رسیده‌اند که «فرزند کمتر کلاس دارد». از همین دیدگاه اگرچه روی سخن این پست اینستاگرامی بیشتر اقشار مرفه جامعه بوده، اما دیگر مخاطبانی که در ارتباط با این قشر بوده‌اند، معتقدند، افراد مرفه هم مثل سایر اقشار تحت‌تأثیر سیاست‌های جمعیتی جامعه در دهه ۶٠ و شرایط کلی اقتصادی و سیاسی و اجتماعی جامعه بوده و هستند و حالا به این سرعت نمی‌توان دیدگاه‌ها را تغییر داد.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین شهاب مرادی در گفت‌وگویی با «شرق» تأکید می‌کند که مخاطب این عکس و مطلب، افراد مرفه جامعه هستند. او معتقد است در همه جای دنیا این قاعده بوده که خانواده‌های مهم از رده مسئولان، تاجران یا افراد متمول، تعداد بچه‌هایشان زیاد باشد و این کار را اول برای استحکام نهاد خانواده خود و بعد به نفع جامعه انجام می‌دهند. به عبارتی ادامه نسل برای آنها و خانواده‌شان و جامعه اهمیت دارد و این وظیفه را حداقل از افرادی که شرایط مساعدتری برای فرزندآوری دارند، می‌خواهند و این نمونه در آلمان، نمونه‌ای گویاست.
موضوع فرزندآوری در جامعه ما همیشه با چالش‌های مختلفی مواجه بوده است و نمی‌توان از کنار این مسائل به‌سادگی عبور کرد. سعید معیدفر، جامعه‌شناس معتقد است نباید با چنین مسائلی که به زندگی و آینده یک موجود زنده مربوط است، به‌همین‌سادگی برخورد کرد و در این باره به «شرق»، می‌گوید: «قیاس شرایط جامعه ایران با اروپا اشتباه است. سابقه تحولات و دگرگونی‌های اروپا در ابعاد فنی و زیرساختی بیش از ٣٠٠ سال و تحولات فرهنگی آن نیز بیش از ٢٠٠ سال است و می‌توان گفت اروپا از این دو منظر به یک ثبات نسبی رسیده است. اما درباره ایران تحولات فنی و زیرساختی کمتر از ٧٠ سال و تحولات فرهنگی و اجتماعی کمتر از ۶٠ یا ٧٠ سال و از زمان اصلاحات ارضی بوده است». وی معتقد است ایران در این دوران تحولات بسیار و ناپایداری‌های مهمی داشته است و این بلاتکلیفی‌ها و چالش‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی هنوز در سطح جامعه عیان است و در ادامه تأکید کرد: هنجارها در جامعه امروز ما دچار تحولات بزرگی است و این ناپایداری، مردم را در شرایط ناگواری قرار داده و بی‌نظمی‌های گسترده‌ای را رقم زده است.
معیدفر تأکید دارد جامعه به‌ویژه در حوزه‌های سیاسی و اجتماعی، دچار رفتارها و نزاع‌های آنتاگونیستی شده و به همین دلیل، مهمترین چالش‌های اقشار آسیب‌دیده است و این شرایط آنها را محافظه‌کار کرده است. این محافظه‌کاری را می‌توان در رفتارهای مختلف مردم حتی بچه‌دارشدن هم دید. این موضوع هیچ ربطی به طبقه مرفه و فقیر ندارد.
این جامعه‌شناس معتقد است تعریف خانواده از فرزندآوری تغییر کرده و در جامعه امروز، فرزندان دیگر یک مصرف‌کننده و باری بر دوش والدین هستند و به همین دلیل، دیگر نمی‌توان با این مسئله همانند گذشته برخورد کرد و به همین نسبت باید انگیزه اقتصادی را از دامنه دلایل فرزندآوری کنار بگذاریم. در این حالت، دلایلی نظیر علاقه شخصی و تجربه فرزندآوری برای زن یا مرد یا تجدید نسل می‌تواند اولویت داشته باشد که این موارد هم با یک یا دو فرزند افراد را قانع می‌کند.
وی می‌گوید در بسیاری از کشورها، فرزندآوری در راستای اهداف جمعی و کشور اتفاق می‌افتد و افراد به‌شدت خود را نسبت به سرنوشت کشورشان مسئول می‌دانند اما متأسفانه این توجه به منافع جمعی، بسیار ضعیف شده و افراد کاملا فردگرایانه رفتار می‌کنند و حتی این روحیه درباره افزایش طلاق هم مؤثر بوده است. افراد به جای مصلحت‌اندیشی برای جامعه، منفعت شخصی را می‌بینند و می‌گوید «اگر هوس است، یک بار بس است» و شاید این تعداد را به شکلی استثنایی و با مشقت بسیار، به دو یا سه فرزند برسانند.
معیدفر به گرایش‌های افراد مرفه در جامعه ایران اشاره کرد و گفت: از سال‌ها قبل تا امروز بسیاری از خانواده‌های مرفه فرزندان خود را برای تحصیل و زندگی در کشوری دیگر تربیت کرده‌اند و از یک سنی به بعد فرزندانشان اصلا در داخل ایران حضور ندارند که بخواهند در شرایط این جامعه دخیل و مؤثر باشند. با این حساب، دیگر چه فرقی دارد آنها فرزند بیشتری داشته باشند یا نه! وی معتقد است اگر بررسی میدانی از اقشار متوسط و فقیر جامعه امروز ایران صورت گیرد، بسیاری از آنها تمایلشان را به داشتن فرزند زیاد از دست داده‌اند و اگر هنوز هم تعداد فرزندآوری در میان آنها بیشتر از اقشار دیگر است، دلیلی جز فقر و کنترل‌نکردن برنامه‌های تنظیم خانواده ندارد.
http://sharghdaily.ir/News/73613
